Flight Safety: विमानप्रवासात सर्वात सुरक्षित सीट कोणती?

टेक डेस्क, अमर उजाला | नवी दिल्ली | दिनांक: 13 जून 2025

अहमदाबाद येथील एअर इंडिया विमानाच्या अपघातानंतर विमान प्रवासातील सुरक्षिततेबाबत पुन्हा एकदा जनजागृती निर्माण झाली आहे. विमानप्रवास हा किती सुरक्षित आहे? कोणती सीट सर्वात सुरक्षित मानली जाते? यासारख्या प्रश्नांवर पुन्हा चर्चा सुरू झाली आहे.

विमानप्रवास: सर्वात सुरक्षित प्रवास!

2023 हे वर्ष विमानसेवेच्या इतिहासात दुसऱ्या क्रमांकाचे सर्वाधिक सुरक्षित वर्ष मानले गेले आहे. 3.5 कोटी उड्डाणांपैकी केवळ 1213 गंभीर घटना, 134 अपघात, 5 घातक अपघात आणि 105 मृत्यू झाले. मागील पाच वर्षांचा विचार करता, दरवर्षी सरासरी केवळ 13 अपघात आणि 300 मृत्यू झाले आहेत. ह्या आकड्यांवरून विमानप्रवास हा अन्य कोणत्याही प्रवास माध्यमांपेक्षा सुरक्षित असल्याचे स्पष्ट होते.

कोणती सीट सर्वात सुरक्षित?

अनेक अभ्यासातून असे स्पष्ट झाले आहे की विमानात प्रवाशांची बसण्याची जागा ही त्यांच्या सुरक्षिततेवर परिणाम करू शकते. अमेरिकेच्या National Transportation Safety Board (NTSB) च्या 1971 पासूनच्या 20 अपघातांच्या अभ्यासात आढळले की:

• मागच्या भागातील प्रवाशांची वाचण्याची शक्यता – 69%
• पुढील भागातील प्रवाशांची वाचण्याची शक्यता – 49%
• विंग म्हणजेच पंखाजवळ बसलेल्यांची शक्यता – 59%

अभ्यासातून हेही निष्पन्न झाले आहे की, मागच्या मिडल सीट्स – म्हणजे जे ना विंडोजवळ आहेत, ना आयलजवळ – त्या सर्वात सुरक्षित मानल्या जातात.

FAA व Time चा अहवाल काय सांगतो?

FAA (Federal Aviation Authority) च्या डेटावर आधारित Time Magazine च्या अहवालानुसार:

• मागील रांगेतील मिडल सीट्सवर मृत्यू दर – 28%
• मधल्या भागातील आयल सीट्सवर मृत्यू दर – 44%

CNN च्या रिपोर्टनुसार, मिडल सीट्स अधिक सुरक्षित मानल्या जातात कारण बाजूला इतर प्रवासी असतात, जे एका प्रकारचा नैसर्गिक बफर तयार करतात.

सुरक्षितता फक्त सीटवर अवलंबून असते का?

नाही. अपघाताची स्थिती, विमानाचा टक्कर होण्याचा भाग, आणि इतर अनेक घटक देखील महत्वाचे ठरतात. उदाहरणार्थ, 1989 मधील United Flight 232 च्या अपघातात 184 प्रवासी वाचले होते आणि ते सर्वजण पुढील भागात होते. त्यामुळे अनेकवेळा प्रभावाचा स्थान आणि अपघाताचा प्रकार या गोष्टी निश्चित करतात की कोण वाचेल आणि कोण नाही.

11A सीट – जीवन वाचवणारी जागा

अहमदाबादच्या एअर इंडिया अपघातात एक विशेष बाब लक्षात आली – 11A सीटवर बसलेला प्रवासी हा एकटाच वाचला. ही सीट सामान्यतः आवडत नाही कारण ती विमानाच्या मध्यभागी असते आणि बाहेर पडण्यास अडचण असते. मात्र, 11A ही एक इमर्जन्सी विंडो सीट होती आणि यामुळेच त्या प्रवाशाचे प्राण वाचले.

हा अपवाद असला तरीही, योग्य जागेची निवड – विशेषतः इमर्जन्सी विंडोजवळील सीट – संकटाच्या वेळी मोठा फरक घडवू शकते.

विमानातील सुरक्षिततेबाबत काही महत्त्वाचे मुद्दे

• सुरक्षा प्रदर्शन (Safety Demo) कधीही दुर्लक्षित करू नका.
• सीटबेल्ट उघडा न ठेवता शक्यतो बांधून ठेवा.
• आपत्कालीन निघण्याच्या मार्गांची कल्पना असावी.
• जड बॅग्स शेल्फमध्ये योग्य प्रकारे ठेवाव्यात.

निष्कर्ष

विमानप्रवास हे सुरक्षिततेच्या दृष्टीने सर्वात उत्तम माध्यमांपैकी एक आहे. मात्र, जागरूकता, योग्य सीटची निवड आणि सुरक्षा नियमांचं पालन यामुळे आपली सुरक्षा आणखी वाढू शकते. मागील मिडल सीट्स, विशेषतः इमर्जन्सी विंडोजवळील जागा, अधिक सुरक्षित मानल्या जातात – पण शेवटी कोणतीही सीट 100% सुरक्षित आहे, असे सांगता येत नाही.

टीप: या लेखाचा उद्देश केवळ माहिती देण्याचा आहे. प्रवासादरम्यान सर्व प्रवाशांनी सुरक्षा निर्देशांचे पालन करणे अनिवार्य आहे.